De Nassauhaven/ artist impression Gemeente Rotterdam

Het aangezicht van Nieuwe Maas verandert in de nabije toekomst ingrijpend. Op de rivier zelf wordt het drukker door de toenemende passagiers- en pleziervaart. Langs de oevers zullen nieuwe woningen en stadsparken verrijzen om het wonen en recreëren aan het water nog aantrekkelijker te maken. Zo kunnen de Nieuwe Maas en haar directe omgeving de komende jaren verder uitgroeien tot een van de geliefdste plekken van de stad. Voor de inwoners zelf, maar ook voor de toeristen en dagjesmensen die Rotterdam tegenwoordig in groten getale weten te vinden.

Getijdenpark Maashaven, toekomstschets van Gemeente Rotterdam

De Rotterdamse politiek en de gemeentelijke diensten werken al geruime tijd aan plannen en projecten waarin een en ander gestalte zal krijgen. Stadionpark, de bouw van de 18 drijvende lofts in de Nassauhaven in combinatie met een natuurvriendelijke oever, en de ontwikkeling van de Maas- en Rijnhaven tot woon- en/of verblijfsgebied maken er deel van uit. Maar ook de aanleg van getijdenoevers op het Eiland van Brienenoord, de Keilehaven en voorzieningen voor de pleziervaart behoren daartoe.

Tegelijkertijd buigen wethouders en ambtenaren zich op het stadhuis ook over de vraag hoe ze al die extra levendigheid aan beide oevers van de stad verkeerstechnisch in het vat kunnen gieten. Het mobiliteitsnetwerk zal er voor moeten worden aangepast. Terwijl ook de service van metro, bus, waterbus, fast ferry, tram en particuliere vervoerders (zoals Watertaxi Rotterdam en ondernemers in deelfietssystemen) beter op elkaar moet zijn afgestemd. Hoe kunnen die partijen zó samenwerken dat we straks snel, comfortabel en gemakkelijk van deur tot deur door Rotterdam, en verder, kunnen reizen?

Pieter de Greef

Pieter de Greef en Hugo de Bruijn vertellen in dit verhaal wat er allemaal komt kijken bij de op handen zijnde gedaanteverwisseling van de Nieuwe Maas. Pieter is er werkzaam als planoloog en in die functie een van de uitvoerders van het Programma Rivieroevers. Hugo is adviseur personenvervoer over water van de Gemeente Rotterdam. Allebei schetsen ze in vogelvlucht hoe de rivier en haar wallekanten er anno 2018 bij liggen, wat er in dat plaatje zoal gaat veranderen, en welke bestuurlijke stappen daarmee zijn gemoeid.

Wonen en recreëren aan de Nieuwe Maas

Pieter: ‘Mijn verhaal begint met de vaststelling dat we een succesvolle stad zijn waar heel veel mensen willen wonen. Het huidige college wil de eerstvolgende vier jaar dan ook 18duizend woningen in Rotterdam bijbouwen, tot 2040 gaat het in de prognoses om 50duizend huizen. Om als stad ook in die nabije toekomst aantrekkelijk voor je bevolking te blíjven, is het van belang dat je mooie en spannende woonmilieus creëert. Veilige wijken, een supermarkt en andere voorzieningen om de hoek, en met aantrekkelijke openbare ruimtes in de onmiddellijke nabijheid.

‘In Rotterdam zie je dat die openbare ruimtes nu al onder druk staan. Voorbeelden hiervan zijn het Zuiderpark, het Park bij de Euromast en vooral het Kralingse Bos. Het is er nu al te vol. Vandaar dat je elders in de stad groenvoorzieningen en stadsparken moet gaan toevoegen. Wat ons betreft zijn de oevers en de oude havenbekkens van de rivier daarvoor heel geschikt. In de Nassauhaven hebben we de eerste fase afgerond in de ontwikkeling van zo’n woonmilieu, waar je groen kunt wonen aan het water maar ook heen kunt gaan om er te recreëren’.

‘Voor de Rijnhaven onderzoeken we de mogelijkheid om een deel ervan te dempen voor de bouw van 800 tot 1500 woningen, die direct grenzen aan een stadsstrand dat in alle vier seizoenen leuk is. De locatie is ernaar, en er is veel vraag van Rotterdammers en nieuwkomers naar zo’n bijzondere plek in een iconische, hoogstedelijke omgeving. Als het gaat om de Maashaven denken we aan de mogelijkheid van een stadspark met waterspeelplekken en sportaccommodaties. Waarbij we, net als in het geval van de Rijnhaven, overigens steeds rekening zullen blijven houden met het cultuurhistorische karakter van die gebieden’.

‘Het is dus zeker niet zo dat we zulke stadshavens in hun geheel gaan dempen. Ook al gezien de groei van de pleziervaart in Rotterdam zou dat onverstandig zijn. Terwijl die in heel Nederland in omvang afneemt, is er in onze stad sprake van een groei. Op hun eigen schip, op de watertaxi of op een rondvaartboot: mensen blijken hier graag en steeds vaker te willen varen.’

Hugo de Bruijn

Woon/werk-verkeer en pleziervaart op de Nieuwe Maas

Hugo: ‘Met de toename van het aantal woningen en verblijfsgebieden aan de Nieuwe Maas dringt zich dan de vraag op hoe we het vervoer van en naar die plekken gaan regelen. En meer in het algemeen: wat de toename van de drukte in Rotterdam voor het mobiliteitsnetwerk van Rotterdam betekent. Daarbij spelen tal van aspecten een rol, waaronder ons streven naar schoon, duurzaam vervoer, de aansluiting op elkaar van de verschillende wijzen van vervoer, de toegankelijkheid ervan voor alle mensen inclusief kwetsbare groepen en de manier waarop we de publiek/private samenwerking tussen de overheid en vervoerders vorm willen geven.

‘We zitten nu om de tafel met verschillende partijen in de stad om hier over na te denken: zoals het Havenbedrijf, de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag, de RET, en diverse vervoerders over water waaronder Watertaxi Rotterdam. Uiteindelijk moet dat leiden tot een gewenst netwerk over water dat vanaf 2022 ook ten uitvoer kan worden gebracht.

‘Het is nog best ingewikkelde materie waarmee we puzzelen. Want wat kan en wil je als overheid aan voorzieningen op dit terrein bekostigen, en wat laat je over aan de markt? Hoeveel belang hecht je als gemeente aan het vervoer over water zoals we dat in Rotterdam hebben? Hoe versterkt een netwerk van personenvervoer over water het huidige en toekomstige OV-netwerk? Volstaat het om zorg te dragen voor voldoende aanlegsteigers en pontons, of wil je ook wat zeggen over het voor- en na-transport vanaf die haltes: moet de fiets mee kunnen of niet of moeten er deelsystemen bij elke ponton/steiger worden gerealiseerd?

De Rotterdamse Stadsfiets, ofwel de ROS, die Watertaxi Rotterdam als deelfiets aan het vervoersaanbod in de stad wil toevoegen

‘Hoe kunnen we dan uiteindelijk een stedelijk vervoersnetwerk realiseren waarin de reiziger, met welk motief dan ook, zich op verschillende manieren kan verplaatsen waarbij de rivier niet als barrière fungeert maar onderdeel is van datzelfde netwerk?’, vervolgt Hugo.’Een netwerk waarbij we bijvoorbeeld in de nabije toekomst ook over een gemeenschappelijke app beschikken waarop je ritten kunt reserveren en betalen. Het zijn allemaal onderwerpen die we nu onder de loep hebben. Vraagstukken ook waarvoor je voor deeloplossingen en inspiratie in andere buitenlandse riviersteden wellicht kunt gaan kijken hoe ze het daar doen maar die enorme bak water die als transportader voor de haven dwars door Rotterdam stroomt, maakt onze situatie in hoge mate onvergelijkbaar met die van plaatsen elders in de wereld.’

Waarmee Hugo overigens niet wil zeggen dat het deze drukke transportader zelf is die problemen oplevert. ‘De rivier als zodanig functioneert prima. De toeristische activiteiten op de Nieuwe Maas nemen toe nu het stedelijk gebied steeds populairder wordt. We zijn heel blij dat het nieuwe college van b & w in het college-akkoord heeft opgenomen dat de recreatieve kwaliteiten van de rivieroevers beter moeten worden benut. En dat ontsluiting van die plekken ook heel goed vanaf het water kan gebeuren. Maar het is zeker niet zo dat daarmee de situatie op het water onveiliger wordt.

‘De pleziervaart, de passagiersvaart en de vrachtvaart hoeven elkaar daar niet in de weg te zitten. Als je in Rotterdam vaart, moet je voldoen aan allerlei nautische regels waarop het Havenbedrijf toeziet dat ze worden nageleefd.

Fietsers langs de Westerkade in Rotterdam

Betere bewegwijzering langs de rivier voor alle passanten

Ondertussen is de Gemeente Rotterdam aan diezelfde Nieuwe Maas al een eind gevorderd met het aantrekkelijker maken van haar oevers. De Westerkade en de Willemskade zijn chique avenues geworden. Echte flaneerstraten, mede dankzij de nieuwe bestrating en de door Piet Oudolf ontworpen plantsoenen. Onder aan de Boompjes strekt zich een mini-boulevard met aangrenzende zonneweiden uit, waarop bij lekker weer altijd veel mensen kunnen worden aangetroffen. En er is een begin gemaakt met het invoeren van een uniforme bewegwijzering langs de rivier, die wandelaars, fietsers en reizigers met onder andere de watertaxi snel en effectief verder op hun weg door de stad helpt.

Het Waternetponton aan de Boompjes: slechte aansluiting op het centrum

Behalve plannen en al uitgevoerde of nog lopende ontwikkelingsprojecten hebben Hugo en Pieter ook nog wensen als het om ‘hun’ Nieuwe Maas gaat. Hugo: ‘Ik zie overal weer grote en kleinere kansen om de aansluiting van de rivier op de binnenstad beter te maken. Neem nou het Waternetponton aan de Boompjes, waaraan ook de watertaxi’s aanleggen. Dat kan een heel belangrijke toegang naar het centrum worden vanaf het water. Station Blaak als belangrijk OV-knooppunt ligt er vlak achter. De Markthal ligt op slechts honderd meter afstand, maar zie je nu niet. Wat zou het ideaal zijn om ook daar een combinatieplek van te maken waar je zowel leuk kunt zitten als op een vanzelfsprekende manier een entree tot die binnenstad hebt. ‘

Pieters wens is dat de Nieuwe Maas en de havenbekkens, van de Van Brienenoord tot de Erasmusbrug, de meest tot de verbeelding sprekende openbare ruimte van Rotterdam worden. Met ruimte voor binnenvaart maar ook met nieuwe grote parken, soms in de havenbekkens, soms aan de rand van de rivier. ‘Dat je bij elk park de rivier voelt, beleeft, ruikt en ervaart op een zodanige manier dat als je er ooit bent geweest, je jaren later nog kunt zeggen “Weet je nog, dat park in de rivier in Rotterdam, dat is een echt bijzondere plek!”‘