Eva Besnyö, 1938: De ‘Nieuw Amsterdam’ van de Holland-Amerika Lijn vaart New York binnen.
Vanaf dezelfde kade waar nu dagelijks de Rotterdamse watertaxi’s uitvaren, vertrokken in de vorige eeuw de tienduizenden emigranten met een schip van de Holland-Amerika Lijn naar de andere kant van de wereld. In onder andere de VS, Australië en Zuid-Amerika hoopten ze een beter bestaan te kunnen opbouwen. Allemaal ‘gelukszoekers’ of ‘economische vluchtelingen’ dus, maar toen nog zonder de ronduit negatieve lading die beide woorden tegenwoordig aankleeft.
Een Rotterdamse plek met historie
De Wilhelminapier was indertijd voor Nederland een unieke plek. Wanneer familieleden en vrienden er afscheid van de landverhuizers kwamen nemen, zinderde het er van de emoties. Er zijn indrukwekkende foto’s bewaard gebleven van de kleine en grotere drama’s die zich er hebben afgespeeld.
Ze waren aan de gezichten van de mensen af te lezen. Spanning en hoop bij de gezinnen en de jonge vrijgezellen die, zonder veel hebben en houwen, in een vreemd land aan een hoogst onzeker avontuur begonnen. En groot verdriet in de eerste plaats bij de achterblijvers, voor wie het gemis van hun dierbaren daar op die winderige kade ineens de rauwe werkelijkheid werd.
Voor het nieuwe Fenixmuseum over migratie kon dan ook geen betere locatie worden gekozen dan op dit rijke, historische stukje van de stad. Door de ramen van de schitterende gerenoveerde, uit 1923 daterende havenloods kijk je uit op de pier waar het voor ‘oom Harry in Amerika’ en ‘tante Nel uit Adelaide’ ooit allemaal begon.
Op de watertaxi hebben we zulke oud-emigranten zelf of hun (klein)kinderen nog regelmatig aan boord. Ze vertellen op een rondvaart nog maar wat graag over de herinneringen die ze aan hun oude vaderland en hun jeugd hier koesteren.
Jack Hantonissen aan boord van de watertaxi
De meest tot de verbeelding sprekende onder hen was allicht Jack Hantonissen, een geëmigreerde Rotterdammer die in de jaren zeventig Californië een fortuin verwierf in de schoenenhandel. Ook in Amerika bleef zijn liefde voor Feyenoord zó groot dat hij er op latere leeftijd een appartement in zijn geboortestad bij huurde om maar zo veel mogelijk wedstrijden van zijn lievelingsclub te kunnen bijwonen. Heel het eredivisieseizoen bracht hij door in en rond De Kuip.
De tentoonstellingszaal van The Family of Migrants in het Fenix museum. Foto Iwan Baan.
In de tentoonstelling ‘The Family of Migrants’ die nu in het Fenix te zien is, zien we een aantal Hollandse landverhuizers van vorige generaties nog eens terug in beeld. Niettemin vormen zulke nostalgische foto’s maar een fractie van wat de samenstellers verder rondom het thema verzamelden.
Aan de hand van 193 foto’s, tussen 1905 en 2025 gemaakt door 136 fotografen in 55 landen, ontvouwt zich het grotere verhaal van de impact die emigreren/asiel zoeken/vluchten op individuën of bevolkingsgroepen als geheel heeft.
Geïnspireerd op ‘The Family of Man’
The Family of Migrants is geïnspireerd op de beroemde tentoonstelling ‘The Family of Man’ uit 1955 en heeft dezelfde insteek: wat verenigt ons, met al onze culturele verschillen, onze uiteenlopende drijfveren en achtergronden, als mens?
Sergev Ponomarey, Griekenland 2015. Een overvolle boot legt aan op het eiland Lesbos.
In de woorden van Fenix-curator Hanneke Mantel: ‘Het museum laat zien dat het van alle tijden is dat mensen onderweg zijn. Uit vrije wil, uit noodzaak of onder dwang. Migratie vormt de wereld en scheidt en verbindt mensen. En migratie beweegt ons allemaal, ook als we blijven waar we zijn.’
Alejandro Cegarra, Mexico 2023. Een man probeert de VS binnen te komen op een goederentrein.
Het boek (320 pagina’s) dat van de tentoonstelling is gemaakt, is verkrijgbaar in de winkel van het Fenixmuseum en kost € 55.
Het Fenixmuseum is op maandagen gesloten en op alle andere weekdagen van 12.00 tot 20.00 uur te bezoeken. Adres: Paul Nijghlaan 5, Rotterdam (Katendrecht), Meer informatie op de website: fenix.nl.
Met de watertaxi kun je erheen vanaf elke halteplaats in ons vaargebied. Vanaf ons basisstation op de Wilhelminakade (halte 44, Hotel New York) kun je ook lopend naar het museum, dat zich op korte afstand aan de overzijde van de Rijnhavenbrug bevindt.
