Het Quarantaineterrein ten westen van Heijplaat

Best veel Rotterdammers zullen vermoedelijk nog nooit van het Quarantaineterrein hebben gehoord, of in ieder geval geen idee hebben van wat er zich zoal afspeelt. Heel begrijpelijk, want hoewel het gebied voor iedereen vrij toegankelijk is, ben je er vanuit de stad met de auto, fiets of openbaar vervoer niet zomaar een, twee, drie.

Zowel vanuit Zuid als vanaf de rechter Maasoever moet je dan toch eerst de eindeloze kades van de Dokhaven – half of helemaal – op de kilometerteller hebben staan. Alleen met de watertaxi ben je er sneller dan in, zeg, een halfuur. In zo’n 11 tot 18 minuten vaar je met de boot vanuit het stadscentrum naar die groene oase in onze wereldhaven, waar je nota bene van boord stapt op een wit, bijna tropisch aandoend rivierstrandje.

Volg door het groen het pad naar de barakken die je links en rechts van je ziet opdoemen en je betreedt een stukje Rotterdam waarvan de geschiedenis bijna 90 jaar (in 2024 op de kop af) teruggaat. Op deze plek werden ooit door infecties besmette zeelieden, psychiatrische patiënten, Joodse vluchtelingen en tbc-lijders voor korte of langere tijd van de buitenwereld afgezonderd.

Groepsfoto van tijdelijke bewoners en personeel op het Quarantaineterrein, juli 1945

Businesshotel

De inrichting is een van Europa’s laatste in hun oorspronkelijke staat bewaard gebleven quarantainestations en als zodanig een rijksmonument sinds 2008. Tot voor kort was het Havenbedrijf Rotterdam de eigenaar ervan. Maar vorig jaar is dat bezit overgegaan op de stichting Boei, een nonprofitorganisatie die zich inzet voor het behoud van industrieel en cultureel erfgoed.

In 1979 werden de indertijd al leegstaande slaapbarakken, de medische afdelingen, het portiershuis en het lijkenhuisje op het quarantainestation gekraakt door kunstenaars. Van hen woont een aantal oudgedienden er nog altijd, terwijl in de loop der jaren ook andere kunstenaars er een atelier annex woonplek wisten te bemachtigen.

Dat hun onderkomen op het terrein van tijdelijke aard was, hebben de krakers altijd geweten aangezien het Havenbedrijf er andere plannen mee had. En met de overdracht ervan aan Boei beginnen die plannen nu steeds vastere vormen aan te nemen. De stichting wil het terrein gaan ontwikkelen tot een conferentieoord voor werknemers van Havenbedrijf Rotterdam en zijn internationale klanten, die er straks kunnen worden ondergebracht in een businesshotel.

Naar verluidt is er voor zo’n hotel nog geen exploitant door Boei gevonden, zoals ook nog niet bekend hóe en met hoeveel tientallen miljoenen die barakken (er mag geen nieuwbouw op het perceel verrijzen) tot luxe kamers en conferentiezalen kunnen worden omgetoverd. Maar duidelijk is alvast dat de huidige bewoners van het Quarantaineterrein voor het project moeten wijken. Ze hebben tot uiterlijk juni volgend jaar om te verhuizen.

Zonder slag of stoot zal dat van hun kant evenwel niet gaan. Met het Havenbedrijf is namelijk ooit contractueel vastgelegd dat ze daar ­– ongeacht wat de toekomst brengen zal – hoe dan ook in hun ateliers en studio’s mogen blijven werken. Daarbij weten ze zich ook gesteund door de Rotterdamse gemeenteraad die stelt dat het gebied straks tevens een culturele bestemming zal moeten houden/krijgen.

 
Voorstelling ‘Quarantaine Eiland’ van het gezelschap Opera2Day, zomer 2021

Exotisch stukje ‘buitenland’

Eerlijk gezegd was er decennialang wat cultuur betreft niet zo heel veel te beleven op het Quarantaineterrein. Het merendeel van de dagjesmensen dat er op afkwam, deed dat toch vooral vanwege dat ‘tropische’ strandje. Per slot van rekening is er geen mooiere plek in de stad om te luieren en te baden dan op dit exotische stukje ‘buitenland’ aan de oever van de Nieuwe  Maas.

Van exposities en andere publieksactiviteiten van kunstenaars was slechts af en toe sprake. Meer recent hebben twee van hen, Juliette Tulkens en Harm Goslink, daarin wel een inhaalslag gemaakt. Zo organiseerden ze er in 2016 en 2018  samen twee festivals die volop aandacht in de stad trokken, en in 2020 rolde Juliette de rode loper naar de stad verder uit met de oprichting van de Quarantaine Academie.

!
Juliette Tulkens en Harm Goslink Kuiper in het voormalige badhuis, nu de Quarantaine Academie

Die ‘school’ is ondergebracht in haar eigen barak, het voormalige badhuis van de inrichting. Rotterdammers van alle leeftijden en artistieke niveaus kunnen er terecht om zich verder in het tekenen, aquarelleren en schilderen te bekwamen. Ondanks de coronapandemie was de toeloop van beginnende en al gevorderde cursisten meteen al zó groot dat Juliette vorig jaar besloot haar deeltijdbaan als docente creatieve vaardigheden aan het Montessorilyceum op te zeggen. Intussen geeft ze op het Quarantaineterrein nu drie dagen in de week les aan iedereen die zin heeft om met kwast, vetkrijt, houtskool of potlood aan de slag te gaan.

Cursisten van de Quarantaine Academie

Een deel van de verklaring voor die bliksemstart ligt volgens Juliette zeker in de bijzondere omgeving van de Quarantaine Academie. Is haar werklokaal op zichzelf al een tot de verbeelding sprekende plek om achter een schildersezel te kruipen, in de grote tuin erbuiten zal de inspiratie al helemaal niet lang op zich laten wachten.

Er groeien bomen en struiken in alle soorten en maten op het Quarantaineterrein. Er fladderen zeldzame vogels door het gebladerte, er huppelen konijntjes door het gras, en ook de Nieuwe Maas stroomt letterlijk aan de voordeur van de academie voorbij. ‘Welk seizoen het ook is, het is hier altijd magisch’, vat Juliette de entourage samen. ‘En voor wie net als ik van bootjes en boten houdt, alle grote zeevaartschepen maar ook de kleine beroepsvissertjes komen hier dagelijks voorbij.’

Uitzicht op de Nieuwe Maas vanuit het atelier van Juliette

Trekpleister voor de stad

Eind januari weet Juliette iets meer over de voortgang van de plannen van Boei met het Quarantaineterrein. De projectleiding van de stichting komt dan naar Rotterdam om de bewoners over de stand van zaken bij te praten. Dat ze er vanaf zomer volgend jaar niet meer zelf zal mogen wonen, is meer dan waarschijnlijk. Maar de academie zou er als succesvol cultureel initiatief toch moeten kunnen blijven bestaan?

Juliette: ‘Dit is een historische plek die voor Rotterdammers niet verloren mag gaan. Die houd je in stand door er óók een culturele trekpleister van te maken, zoals de gemeente eveneens wil. Een groene oase op tien, vijftien minuutjes varen van de stad. Zo’n plek heeft zou je zeggen meer potentie dan dat je er een businesshotel en een vergaderplek voor bedenkt.’

Juliette voor een aantal op het Quarantaineterrein geïnspireerde werken van eigen hand. Met middenonder een schilderijtje van de watertaxi omringd door meerminnen.

Meer informatie over de Quarantaine Academie vind je hier.

Meer verhalen over het Quarantaineterrein op dit blog lees je hier en hier.